سلام علیکم
سؤال : به چه کسی می توان آیت الله گفت؟! در فلان گروه فضای مجازی که هستیم یکی از روحانیون اشکال کرد که چرا عده ای به آقای سیداصغرسعادت میرقدیم ، عنوان آیت الله می دهند ؟
پاسخ :
به نام خدا
علیکم السلام
القاب وعناوین برخی اعتباریند وبرخی واقعی و اعتباریات نیز اقسامی دارد و هر امر اعتباری نیز به نوعی در ظرف خودش کاشف از یک امر واقعی به حسب خودش است . عناوینی همانند شاعر بودن و معلم بودن و استاد بودن و فیلسوف بودن و آیت الله بودن و ... با مراتبی که دارند گاهی کاشف از یک حقیقت خارجی است که شخص واجد آن است و گاهی هم غیر واقعی . اگر کسی واقعا شاعر ویا در حد شاعر باشد و او را شاعر بخوانند اعجاب و استیحاشی در آن نیست وجای خُرده گیری نیست لکن خود شاعر ممکن است تواضع کند و اظهار کند که بنده قابل نیستم و هکذا سایر عناوین . البته برخی عناوین از شرافت وقداست معنوی برخوردار است و رعایت حدود آن لازم است . مثلا عنوان آیت الله و آیت الله العظمی و مجتهد بودن و.. از عناوینی است که از شرافت و قداست معنوی برخوردار است . اگر برای یک طلبه ای که دو سه سال درس حوزوی خوانده و کمی اطلاعات عمومی دینی دارد فرضا عنوان آیت الله بکار ببریم این حریم شکنی جایگاه این عنوان است. اگر چه آیت الله در لغت به معنای نشانه خداست و همه آفریده های الهی به این معنا آیات الله هستند ولی اصطلاح آیت الله برای کسی بکار می رود که مجتهد باشد و یا قریب الاجتهاد ومانند آن باشد . اگر کسی در حوزه های علمیه سال های قابل توجه در مراتب مختلف علوم دینیه متداول ، تحصیل و سال های قابل توجه تدریس در مراتب مختلفه علوم حوزوی مانند فقه واصول و... بنماید(خصوصا سطح عالی و خارج) و بُنیه و توانایی اجتهاد و یا قریب الاجتهاد پیدا کند استعمال عنوان آیت الله برچنین شخصی بلااشکال است و راه های احراز این کار مختلف است . البته اگر بخواهیم دقت های زیاد نشان بدهیم ممکن است بسیاری از افراد و شخصیت ها که در کشور ما و در استان ها و شهر های مختلف مُعَنون به عنوان آیت الله هستند مواجه با اشکال و ایراد باشد . جالب استبدانید زمانی که مقام معظم رهبری حضرت آیت الله خامنه ای بعد از رحلت حضرت امام خمینی (ره) به مقام رهبری رسیدند و همان روز یا فردایش عنوان آیت الله برای مُعظَّم لَه بکار بردند داد وفریاد عده ای از خواصِّ از اهل علم و... در آمد که چرا به ایشان آیت الله می گویند؟ ظاهرا تا آن زمان ایشان درس خارج نداشتند ویا درس خارج رسمی نداشتند لذا ایراد واشکال می کردند که این عنوان باید برای کسی باشد که در حوزه های علمیه کرسی و منبر درس خارج داشته باشد ولی توجه نداشتند که ممکن است کسی با توانمندی های علمی و فقهی واصولی و استنباطی که دارد ما به او آیت الله بگوییم اگرچه به حسب ظاهر درس خارجِ مُصطلح را هم نداشته باشد. حال کسی که واقعا دارای عنوان آیت الله بودن دارد ویا درشُرُفِ واجِدیَّت این عنوان باشد کسی نباید استیحاش واعجاب نماید که چرا به او آیت الله می گویند و یا خدای نکرده حرف های ناروا و یا نامطلوب به وی بزند و آیت الله ها هم نباید مغرور به این عناوین شوند . در زمان های قدیم معروف بود که کسی که کتاب معالم را که از کتب اصولی حوزوی است خوب بخواند وبفهمد وتقریر وبیان کند مجتهد است (به اصطلاح امروزی آیت الله است) امروزه هم می گویند که اگر کسی کتاب کفایه مرحوم آخوند خراسانی را ( که از کتاب های اصولی بسیار دقیق است و چاپ قدیمی آن دوجلد است ) خوب بفهمد و تقریر وبیان کند مجتهد است . ضمنا بحمدالله بنده چندین دور این کتاب بسیار صَعب وسخت ودشوار حوزوی را تدریس وبحث کرده ام و کتاب کفایه در صُعوبت و سختیِ متن در بین اهل علم و بزرگان معروف است و حضرت آیت الله زین العابدین قربانی و شخصیت های دیگر نیز راجع به این مطلبی که بیان نمودم(که تدریس کفایه و... دارم) واقف هستند . کتاب کفایه مرحوم آخوند خراسانی در حقیفت یک دور درسِ خارجِ مرحوم آیت الله شیخ مرتضی انصاری است که از اعاظِم فُقهاء و اصولیین است و او را خاتِم الفقهاء و الاصولیین نیز گفته اند . آری عنوان آیت الله همانند برخی عناوین دیگر واقعا ذو مراتب است و مرحوم شیخ مرتضی انصاری و حضرت امام خمینی وحضرت آیت الله اراکی و مانند آنها از مراتب بسیار عالیه این عنوان برخوردار بودند .
برخی عناوین مثل همین عنوان (آیت الله )در عرف مردم برای برخی افراد که صلاحیت ها ی علمی حوزوی دارند کم کم رایج می شود و از قدیم هم چنین بوده و خیلی جای اعتراض و ایراد و... نیست.....
اَعاذَنَا اللهُ مِن شُرُور اَنفُسِنا
سیداصغر سعادت میرقدیم لاهیجی
نُهُم مرداد 1395 ه.ش
بیست و پنجم شوّال المُکَرَّم 1437 ه.ق .
شهر مقدّس قم
**حضرت آیت الله سید اصغر سعادت میرقدیم لاهیجی
*****************************************
