***نسیم معرفت***
***شرایط سربُریدن حیوانات+شرایط ذبح حیوان(نسیم معرفت)
سؤال : چگونه حیوانات را ذبح کنیم تا حلال باشند؟(چگونه سر حیوان را ببریم تا حلال باشد و موقع سر بریدن چه بگوییم؟)
پاسخ اجمالی :
جهت بریدن سر حیوان باید حلقوم، مِرى و دو شاهرگ را که در دو طرف حلقوم است، از پایین برآمدگى زیر گلو، به طور کامل و پشت سرهم بریده و تا خارج شدن روح، سر را از بدن جدا نکنند.
از جمله شرایط ذبح آن است که ذبح کننده مسلمان باشد و هنگام ذبح، به نیّت سر بریدن، نام خدا را بر زبان جاری کند و با وسیله تیزی از جنس آهن این عمل را انجام دهد. همچنین در موقع سر بریدن، جلوی بدن حیوان رو به قبله باشد و حیوان بعد از سر بریدن، حرکتى از خود نشان دهد.
از جمله شرایط ذبح آن است که ذبح کننده مسلمان باشد و هنگام ذبح، به نیّت سر بریدن، نام خدا را بر زبان جاری کند و با وسیله تیزی از جنس آهن این عمل را انجام دهد. همچنین در موقع سر بریدن، جلوی بدن حیوان رو به قبله باشد و حیوان بعد از سر بریدن، حرکتى از خود نشان دهد.
پاسخ تفصیلی:
در فقه اسلامی برای ذبح حیوان، شرایط، روش و آدابی بیان شده است که شرح آن چنین است:
الف. شرایط ذبح حیوان
1. کسى که سر حیوان را می‌بُرد مسلمان بوده و اظهار دشمنى با أهل بیت پیامبر(ص) نداشته باشد.
2. سر حیوان را با چیزى ببُرد که از آهن باشد،[1] ولى چنانچه آهن پیدا نشد و ناچار به ذبح شد(طوری که اگر حیوان ذبح نشود، تلف شود)، می‌توان سر آن‌را با چیز تیزى برید که چهار رگ آن‌را جدا کند؛ مانند شیشه و سنگ تیز.
3. در موقع سر بریدن، جلوی بدن حیوان رو به قبله باشد. پس اگر عمداً حیوان را رو به قبله نکند حیوان حرام مى‌شود، ولى اگر فراموش کند یا مسئله را نداند یا قبله را اشتباه کند یا نداند قبله کدام طرف است و یا نتواند حیوان را رو به قبله کند، اشکال ندارد و حیوان حرام نمی‌شود.[2]
4. وقتى می‌خواهد سر حیوان را ببرد یا کارد به گلویش بگذارد، به نیّت سر بریدن، نام خدا را ببرد و همین قدر که بگوید «بسم اللّ?ه» کافى است.[3] و اگر بدون قصد سر بریدن نام خدا را ببرد، آن حیوان پاک نمی‌شود و گوشت آن هم حرام است،[4] ولى اگر از روى فراموشى نام خدا را نبرد اشکال ندارد و حیوان حرام نمی‌شود.
5. حیوان بعد از سر بریدن حرکتى کند. اگر چه مثلاً چشم یا دم خود را حرکت دهد، یا پاى خود را به زمین زند که معلوم شود زنده بوده است.[5]
6. بعد از سر بریدن به انداز? معمول خون از بدن حیوان بیرون آید.[6]
ب. چگونگی سر بریدن حیوان
دستور سر بریدن حیوان آن است که حلقوم(مجراى تنفس) و مِرى[7] (مجراى غذا) و دو شاهرگ را که در دو طرف حلقوم است (و به این چهار تا «أوداج أربعه» گفته میشود)، از پایین برآمدگى زیر گلو، به طور کامل ببُرند، و اگر آنها را بشکافند کافى نیست.[8] و در این زمینه، باید به دو نکته توجه شود:
1. لازم است بریدن رگ‌ها و مجاری، پشت سر هم باشد. پس اگر بعضى از رگ‌ها را ببُرد و صبر کند تا حیوان بمیرد، سپس بقیّه را ببرد فایده نداشته و حیوان حرام میشود، بلکه اگر در این فاصله حیوان هم نمیرد، ولى به طور معمول چهار رگ را پشت سر هم نبرند اشکال دارد و حیوان حلال نمی‌شود.[9]
2. پیش از بیرون آمدن روح، جدا کردن سر حیوان از بدن، حرام است،[10] ولى با این عمل حیوان حرام نمی‌شود. همچنین احتیاط آن است که پیش از بیرون آمدن روح، پوست حیوان را نکَنند[11] و مغز حرام را که در تیر? پشت است، نبُرّند.[12]
3. اگر بخواهند شتر را بکشند که بعد از جان دادن پاک و حلال باشد باید با شرایطی که براى سر بریدن حیوان گفته شد، چاقو یا چیز دیگرى را که از آهن و برنده باشد، در گودى بین گردن و سینه‌‌اش فرو کنند (که این عمل را «نحر» می‌گویند) و بهتر آن است که شتر در این هنگام ایستاده باشد.[13]
ج. مواردی که موقع سر بریدن حیوان، رعایت آنها مستحبّ است:
1. موقع سر بریدنِ گوسفند دو دست و یک پاى آن‌را ببندند و پاى دیگرش را باز بگذارند[14] و موقع سر بریدن گاو چهار دست و پایش را ببندند و دُم آن‌را باز بگذارند و موقع کشتن شتر دو دست آن‌را از پایین تا زانو یا تا زیر بغل به یکدیگر ببندند و پاهایش را باز بگذارند و مستحبّ است مرغ را بعد از سر بریدن رها کنند تا پر و بال بزند.
2. کسى که حیوان را می‌کشد، رو به قبله باشد.
3. پیش از کشتن حیوان، آب جلوى آن بگذارند.
4. کارى کنند که حیوان کمتر اذیت شود، مثلاً کارد را خوب تیز کنند و با عجله سر حیوان را ببرند.[15]
د. مواردی که موقع سر بریدن حیوان، انجام آنها مکروه است:
1. آن‌که چاقو را پشت حلقوم فرو کرده و به طرف جلو بیاورند که حلقوم از پشت آن بریده شود.
2. در جایى حیوان را بکشند که حیوان دیگر، آن‌را ببیند.
3. در شب یا پیش از ظهر روز جمعه سر حیوان را ببرند، مگر اینکه نیاز داشته باشند.
4. خود انسان چهارپایى را که پرورش داده است بکشد.[16]
الف. شرایط ذبح حیوان
1. کسى که سر حیوان را می‌بُرد مسلمان بوده و اظهار دشمنى با أهل بیت پیامبر(ص) نداشته باشد.
2. سر حیوان را با چیزى ببُرد که از آهن باشد،[1] ولى چنانچه آهن پیدا نشد و ناچار به ذبح شد(طوری که اگر حیوان ذبح نشود، تلف شود)، می‌توان سر آن‌را با چیز تیزى برید که چهار رگ آن‌را جدا کند؛ مانند شیشه و سنگ تیز.
3. در موقع سر بریدن، جلوی بدن حیوان رو به قبله باشد. پس اگر عمداً حیوان را رو به قبله نکند حیوان حرام مى‌شود، ولى اگر فراموش کند یا مسئله را نداند یا قبله را اشتباه کند یا نداند قبله کدام طرف است و یا نتواند حیوان را رو به قبله کند، اشکال ندارد و حیوان حرام نمی‌شود.[2]
4. وقتى می‌خواهد سر حیوان را ببرد یا کارد به گلویش بگذارد، به نیّت سر بریدن، نام خدا را ببرد و همین قدر که بگوید «بسم اللّ?ه» کافى است.[3] و اگر بدون قصد سر بریدن نام خدا را ببرد، آن حیوان پاک نمی‌شود و گوشت آن هم حرام است،[4] ولى اگر از روى فراموشى نام خدا را نبرد اشکال ندارد و حیوان حرام نمی‌شود.
5. حیوان بعد از سر بریدن حرکتى کند. اگر چه مثلاً چشم یا دم خود را حرکت دهد، یا پاى خود را به زمین زند که معلوم شود زنده بوده است.[5]
6. بعد از سر بریدن به انداز? معمول خون از بدن حیوان بیرون آید.[6]
ب. چگونگی سر بریدن حیوان
دستور سر بریدن حیوان آن است که حلقوم(مجراى تنفس) و مِرى[7] (مجراى غذا) و دو شاهرگ را که در دو طرف حلقوم است (و به این چهار تا «أوداج أربعه» گفته میشود)، از پایین برآمدگى زیر گلو، به طور کامل ببُرند، و اگر آنها را بشکافند کافى نیست.[8] و در این زمینه، باید به دو نکته توجه شود:
1. لازم است بریدن رگ‌ها و مجاری، پشت سر هم باشد. پس اگر بعضى از رگ‌ها را ببُرد و صبر کند تا حیوان بمیرد، سپس بقیّه را ببرد فایده نداشته و حیوان حرام میشود، بلکه اگر در این فاصله حیوان هم نمیرد، ولى به طور معمول چهار رگ را پشت سر هم نبرند اشکال دارد و حیوان حلال نمی‌شود.[9]
2. پیش از بیرون آمدن روح، جدا کردن سر حیوان از بدن، حرام است،[10] ولى با این عمل حیوان حرام نمی‌شود. همچنین احتیاط آن است که پیش از بیرون آمدن روح، پوست حیوان را نکَنند[11] و مغز حرام را که در تیر? پشت است، نبُرّند.[12]
3. اگر بخواهند شتر را بکشند که بعد از جان دادن پاک و حلال باشد باید با شرایطی که براى سر بریدن حیوان گفته شد، چاقو یا چیز دیگرى را که از آهن و برنده باشد، در گودى بین گردن و سینه‌‌اش فرو کنند (که این عمل را «نحر» می‌گویند) و بهتر آن است که شتر در این هنگام ایستاده باشد.[13]
ج. مواردی که موقع سر بریدن حیوان، رعایت آنها مستحبّ است:
1. موقع سر بریدنِ گوسفند دو دست و یک پاى آن‌را ببندند و پاى دیگرش را باز بگذارند[14] و موقع سر بریدن گاو چهار دست و پایش را ببندند و دُم آن‌را باز بگذارند و موقع کشتن شتر دو دست آن‌را از پایین تا زانو یا تا زیر بغل به یکدیگر ببندند و پاهایش را باز بگذارند و مستحبّ است مرغ را بعد از سر بریدن رها کنند تا پر و بال بزند.
2. کسى که حیوان را می‌کشد، رو به قبله باشد.
3. پیش از کشتن حیوان، آب جلوى آن بگذارند.
4. کارى کنند که حیوان کمتر اذیت شود، مثلاً کارد را خوب تیز کنند و با عجله سر حیوان را ببرند.[15]
د. مواردی که موقع سر بریدن حیوان، انجام آنها مکروه است:
1. آن‌که چاقو را پشت حلقوم فرو کرده و به طرف جلو بیاورند که حلقوم از پشت آن بریده شود.
2. در جایى حیوان را بکشند که حیوان دیگر، آن‌را ببیند.
3. در شب یا پیش از ظهر روز جمعه سر حیوان را ببرند، مگر اینکه نیاز داشته باشند.
4. خود انسان چهارپایى را که پرورش داده است بکشد.[16]
[1]. آیات عظام بهجت، مکارم، شبیری، صافی: (با جسم تیزی که از آهن یا فلزی دیگر باشد...).
[2]. آیات عظام نوری و سیستانی: (اگر مسئله را نداند و رو به قبله ذبح نکند، حیوان حرام میشود).
[3]. آیات عظام گلپایگانى، صافى، نورى، مکارم، سیستانی و زنجانى: (همین قدر که بگوید: «بسم اللّ?ه» یا «الحمد للّ?ه» یا «اللّ?ه اکبر» یا «لا اله الّا اللّ?ه»کافى است..).
[4]. آیات عظام گلپایگانى، فاضل، سیستانی و صافى: (و همچنین اگر از روى جهل به مسأله، نام خدا را نبرد، حیوان نجس و حرام است ..).
[5]. آیات عظام گلپایگانى، صافی، خویی، تبریزی، شبیری، فاضل و سیستانی: (این حکم در صورتى است که زنده بودن آن حیوان در حال ذبح، مشکوک باشد).
[6]. آیات عظام خویی، اراکى، نورى، گلپایگانى، صافى، فاضل، شبیری و مکارم؛ ر.ک: امام خمینى، سید روح اللّ?ه، توضیح المسائل (محشّ?ى - امام خمینى)، ج2، صص 573 - 578، دفتر انتشارات اسلامى، قم، هشتم، 1424 ه ق.
[7]. آیت الله مکارم: (بریدن مری بنابر احتیاط مستحب است).
[8]. آیت الله سیستانی: (بنابر احتیاط واجب، شکافتن آنها یا بریدن حلقوم به تنهایى کافى نیست)؛ ر.ک: توضیح المسائل (محشّ?ى - امام خمینى)، ج2، ص 571، م 2591.
[9]. آیات عظام خوئى، زنجانى و سیستانى: (در صورتى که چهار رگ را پیش از جان دادن حیوان ببرند ولى به طور معمول پشت سر هم نباشد، آن حیوان پاک و حلال است)؛ آیت الله تبریزى: (اگر چه حلیّت آن بعید نیست)؛ توضیح المسائل (محشى - امام خمینى)، ج2، ص 571.
[10]. آیات عظام گلپایگانى، صافى، فاضل: ( احتیاط واجب در ترک این کار است)؛ آیات عظام شبیری، بهجت: ( این عمل مکروه است، مگر اینکه از روى غفلت یا به واسط? تیز بودن کارد، بى‌اختیار سر حیوان جدا شود )؛ آیت الله مکارم:( احتیاط مستحبّ آن است که پیش از بیرون آمدن روح، سر حیوان را از بدنش جدا نکنند).
[11]. آیات عظام خوئى، تبریزى، شبیری و بهجت، این عمل را جزو مکروهات سربریدن شمرده‌اند؛ آیت الله مکارم: (احتیاط مستحبّ در ترک این عمل است).
[12]. آیات عظام گلپایگانى، صافى و شبیری، این عمل را جزو مکروهات سربریدن شمرده‌اند؛ آیت الله مکارم: (احتیاط مستحبّ در ترک این عمل است)؛ ر.ک: توضیح المسائل (محشى - امام خمینى)، ج2، صص 580 – 582.
[13]. همان، ج2، ص 578، م 2595.
[14]. آیت الله مکارم: (هنگام سربریدن گوسفند دست و پایش را باز بگذارند...).
[15]. توضیح المسائل (محشى - امام خمینى)، ج2، ص 580، م 2599.
[16]. همان، ص580، م 2600.
پرسش های مرتبط
http://www.islamquest.net/fa/archive/question/fa54288
